Çam kozalak emici böceği Leptoglossus occidentalis Heidemann (1910)                               (Hemiptera: Coreidae): Türkiye ve Dünyadaki Son Durum

İpekdal K., Oğuzoğlu Ş., Oskay F., Aksu Y., Doğmuş Lehtijärvi H.T., Lehtijärvi A.T.,

Can T., Aday Kaya. A.G., Özçankaya M., Avcı M.

Hemiptera takımının Coreidae ailesine bağlı Leptoglossus Guérin-Méneville cinsi Kanada’nın güneyinden Güney Amerika’da Şili ve Arjantin’e kadar yayılış gösteren 61 tür ve 1 alttürden oluşur. Amerika kıtaları haricinde bulunan iki türü vardır. Bunlar L. gonagra (Fabricius) ve L. occidentalis Heidemann (1910)’dır. L. gonagra Afrika, Güneydoğu Asya, Pasifik adaları ve Avustralya’da yayılış göstermektedir (Brailovsky, 2014). Bu cinse ait türlerin metatorasik bacak tibiasında yaprak şeklinde proksimal bir çıkıntı bulunmaktadır. Bu nedenle bunlara “yaprak bacaklı böcekler” de denir. Bu türlerin besin olarak tükettiği bitkiler çok çeşitlidir. Angiospermlerin bazı türlerinde meyve, tohum kabuğu, kök ve bitki boğumları, Gymnospermlerde ise gelişmekte olan kozalaklar, tohumlar, tomurcuk, sürgün ve staminat çiçekler Leptoglossus cinsinden böceklerin besinidir. Bu böcekler iğne şeklindeki ağız parçalarını (proboscis - hortum) bitki dokusuna sokup, sindirim enzimi salgılar ve böylece sıvı hale getirdikleri hücreleri sindirim sistemine çekerek beslenir (Bates, 1999). Bu cinsin son yıllarda dünyanın pek çok bölgesine yayılmış türü olan L. occidentalis, çam kozalak emici böceği, Kuzey Amerika’nın batı bölgelerine özgü bir türdür; bu nedenle de İngilizce literatürde “western conifer seed bug” (batı konifer tohum böceği) olarak bilinmektedir. Çam kozalak emici böceği gerek doğal yayılış alanında gerekse sonradan istila ettiği bölgelerde önemli bir tohum zararlısıdır (Hedlin vd., 1981). Avrupa’ya 1999 yılında bulaşan tür, 10-15 sene içerisinde tüm kıtayı istila etmiş (Fent ve Kment, 2011; Lesieur vd., 2014b; Roques vd., 2016), ülkemizde ise 2009 yılında tespit edilmiştir (Arslangündoğdu ve Hızal, 2010). Sokucu-emici ağız parçaları sayesinde çoğu ibreli tür olmak üzere, şimdiye kadar 40 dolayında ibreli ağaç türünün tohumları ile beslendiği ve böylelikle zarar oluşturduğu bildirilmiştir (Fent ve Kment, 2011; Tamburini vd., 2012). Fıstık çamında yol açtığı tohum kaybı nedeniyle önemli bir ekonomik zararlı olmasının yanı sıra, ibreli ormanların rejenerasyon potansiyelini düşürmek suretiyle de zararlı olmaktadır (Lesieur vd., 2014b; Tamburini vd., 2012). Ayrıca çeşitli fungal hastalıkların bulaşmasından sorumlu olabileceği de düşünülmektedir (Luchi vd., 2012). Kışı geçirmek üzere sıcak yerler arayan çok sayıda erginin ev ve benzeri yapılara girmesi de rahatsız edici olabilmekte ve mücadele ihtiyacı doğurabilmektedir (Bates, 2005). Bu kitapçıkta çam kozalak emici böceğinin genel özellikleri ve söz konusu zararlı ile ilgili dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmaların son durumu özetlenmiştir.